Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej

Karol Nawrocki

Szanowny Panie Prezydencie,

zwracamy się z prośbą o podjęcie działań mających na celu pozbawienie Orderu Wojennego Virtuti Militari osób, które zhańbiły jego honor. Order Virtuti Militari, ustanowiony w 1792 roku, przez pokolenia był symbolem najwyższego męstwa, ofiarności i walki o niepodległość Ojczyzny. Niestety, w okresie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (1944–1989) odznaczenie to nadawano licznym osobom lojalnym wobec ZSRR, które uczestniczyły w represjach wobec polskiego podziemia niepodległościowego, w sowietyzacji kraju oraz w utrwalaniu systemu komunistycznego.

Uważamy, że ten proceder hańbi najcenniejsze polskie odznaczenie wojskowe. Virtuti Militari powinien pozostać symbolem chwały i bohaterstwa żołnierzy walczących o wolną Polskę, a nie być obciążony nazwiskami osób, które działały przeciwko niepodległości i suwerenności naszego narodu.

W związku z powyższym, w duchu dekomunizacji apelujemy o przywrócenie godności Orderu Virtuti Militari poprzez uchylenie nadań osobom niegodnym. Podstawą prawną jest art. 36 ustawy z dnia 16 października 1992 r. – Prawo o orderach i odznaczeniach (Dz.U. z 2023 r. poz. 1234, z późn. zm.), który umożliwia Prezydentowi RP odebranie orderu za czyny sprzeczne z honorem Rzeczypospolitej.

Wskazujemy poniżej osoby, których odznaczenia powinny zostać uchylone, ze szczególnym uwzględnieniem Maksymiliana Sznepfa, którego przypadek zyskał szeroki rozgłos medialny. Prosimy również o rozważenie pozostałych kandydatur, aby w pełni oczyścić listę kawalerów orderu z niegodnych nazwisk i przywrócić należny autorytet temu najwyższemu polskiemu odznaczeniu wojskowemu.

1. Maksymilian Sznepf (1920–2003, pułkownik Ludowego Wojska Polskiego)

Maksymilian Sznepf otrzymał Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari w 1945 roku za domniemane zasługi bojowe w 1. Praskim Pułku Piechoty LWP, będącym jednym z narzędzi sowietyzacji Polski. W lipcu 1945 roku, jako dowódca dwóch kompanii 1. Praskiego Pułku, brał udział w Obławie Augustowskiej (12–29 lipca 1945 r.), przeprowadzonej przez NKWD przy współudziale jednostek LWP. W ramach operacji zatrzymano około 7–10 tysięcy osób, głównie z AK i NSZ, z czego co najmniej około 600 zaginęło bez śladu, dziś uznaje się ich za ofiary zbrodni. Po wojnie Sznepf pełnił funkcje m.in. szefa I Oddziału Zarządu II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego (wywiad wojskowy). Jego rola w represjach wobec Polaków i służba w strukturach podporządkowanych ZSRR całkowicie dyskwalifikują go jako kawalera Virtuti Militari.

2. Inne osoby niegodne Orderu Virtuti Militari

W naszej ocenie należy również rozważyć kandydatury osób, które w okresie PRL zostały odznaczone orderem za działania służące ZSRR oraz represjom wobec Polaków. Ich udział w procesie sowietyzacji i utrwalaniu systemu totalitarnego został udokumentowany w źródłach IPN oraz literaturze historycznej.

• Karol Świerczewski (1897–1947, generał broni LWP): walczył w szeregach Armii Czerwonej przeciwko Polsce w 1920 roku. Jako dowódca 2. Armii WP w kwietniu 1945 r. poniósł pod Budziszynem ogromne straty. Po wojnie brał udział w zwalczaniu polskiego podziemia, zatwierdzał wyroki w sprawach politycznych. Jego kariera w służbie obcego mocarstwa i działania wymierzone w Polaków dyskwalifikują go z grona kawalerów orderu.

• Michał Rola-Żymierski (1890–1989, marszałek Polski): skazany przed wojną za korupcję, jako naczelny dowódca WP (1945–1949) kierował sowietyzacją armii i procesami pokazowymi AK-owców, skazując ich na śmierć lub więzienie. Jego zdrada ideałów niepodległościowych i budowa totalitarnego systemu wykluczają go z grona kawalerów Virtuti Militari.

• Stanisław Popławski (1902–1973, generał armii ZSRR i LWP): jako lojalny wobec Moskwy dowódca 1. Armii WP, aktywnie wspierał zniewolenie Polski przez ZSRR, tłumiąc niepodległościowe aspiracje. Jego służba obcemu mocarstwu jest niezgodna z honorem polskiego orderu.

• Marian Spychalski (1906–1980, generał dywizji LWP):  jako minister obrony (1957–1968) i działacz PZPR, nadzorował stalinowskie czystki i represje wobec opozycji, w tym aresztowania i tortury polskich patriotów. Jego kariera w aparacie totalitarnym czyni order nieuzasadnionym.

• Konstanty Rokossowski (1896–1968, marszałek ZSRR i Polski): jako minister obrony PRL (1949–1956), kierował masowymi represjami wobec AK i NSZ. Jego rola jako symbolu sowieckiej dominacji hańbi order.

• Georgij Żukow (1896–1974, marszałek ZSRR): formacje Armii Czerwonej działające pod jego zwierzchnictwem, równolegle z NKWD, prowadziły na ziemiach polskich masowe aresztowania i deportacje. Jego order jest obrazą dla ofiar totalitaryzmu.

• Iwan Koniew (1897–1973, marszałek ZSRR): dowódca frontu sowieckiego, którego działania na ziemiach polskich były elementem podporządkowania kraju ZSRR. Jego odznaczenie kłóci się z honorem Virtuti Militari.

• Wasilij Czujkow (1900–1982, marszałek ZSRR): dowódca 62. Armii, jego udział w "wyzwoleniu" Polski umożliwił sowiecką okupację i represje. Order nadany mu jest zdradą polskich ideałów niepodległościowych.

Proces dekomunizacji Orderu Wojennego Virtuti Militari ma solidne podstawy w dotychczasowych decyzjach władz RP. W 1990 r. uchylono nadanie Krzyża Wielkiego Leonidowi Breżniewowi za zhańbienie orderu przez służbę totalitarnemu systemowi ZSRR. W 1995 r. pozbawiono Krzyża Złotego Iwana Sierowa za zbrodnie NKWD, w tym masowe deportacje i egzekucje Polaków. W 2000 r. odebrano ordery m.in. Waleremu Bagińskiemu, Antoniemu Olkowskiemu i Wincentemu Romanowskiemu za ich udział w aparacie represji komunistycznych. Te decyzje potwierdzają prawo Prezydenta RP do oczyszczania listy kawalerów z nazwisk osób, które sprzeniewierzyły się jego wartościom. 

Zwracamy się z apelem o wszczęcie postępowania w sprawie uchylenia nadania Orderu Wojennego Virtuti Militari Maksymilianowi Sznepfowi oraz rozważenie podobnych działań wobec pozostałych wymienionych osób. Przywróciłoby to godność temu najwyższemu polskiemu odznaczeniu wojskowemu i uczciło pamięć ofiar totalitaryzmu.